Trong thiết kế và thi công cảnh quan, thoát nước là yếu tố then chốt giúp đảm bảo tính bền vững, an toàn công trình, đồng thời duy trì vẻ đẹp tự nhiên của không gian. Nếu hệ thống thoát nước không được xử lý hợp lý, cảnh quan dễ gặp tình trạng ngập úng, xói mòn, hư hỏng nền móng hoặc ảnh hưởng đến cây xanh và hạ tầng đi kèm.
Dưới đây là tổng hợp các giải pháp thoát nước phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay trong lĩnh vực cảnh quan:
1. Thoát nước mặt bằng rãnh hở và rãnh kín
Rãnh hở (open channel drainage):
- Là rãnh thoát nước được thiết kế lộ thiên dọc theo lối đi, bãi cỏ hoặc khu vực trũng.
- Dễ thi công, dễ bảo trì, chi phí thấp.
- Tuy nhiên, có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và an toàn nếu không được che chắn hoặc thiết kế đồng bộ.
Rãnh kín (ống thoát ngầm):
- Sử dụng hệ thống ống PVC, HDPE hoặc bê tông chôn dưới lòng đất.
- Giúp dẫn nước mưa nhanh chóng khỏi khu vực cảnh quan, phù hợp cho những nơi có lượng nước lớn hoặc mật độ xây dựng cao.
- Cần thiết kế kỹ để tránh tắc nghẽn, đọng nước.
2. Bề mặt thấm nước (permeable paving)
- Là giải pháp sử dụng vật liệu lát có khả năng thấm nước như: gạch không nung rỗng, đá tự nhiên, sỏi kết dính, hoặc vỉ nhựa lát nền.
- Nước mưa có thể thẩm thấu xuống đất thông qua các khe hở, giúp giảm tải cho hệ thống cống và duy trì độ ẩm cho cây xanh.
- Mang tính sinh thái cao, giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị.
3. Hồ sinh thái và vườn mưa (Rain garden – Bio-retention)
- Vườn mưa là các vùng trũng được trồng cây bản địa có khả năng chịu nước tốt, giúp hấp thụ nước mưa và lọc bụi bẩn, chất ô nhiễm.
- Hồ sinh thái có thể tích trữ nước tạm thời, tạo điểm nhấn cảnh quan đồng thời điều tiết lượng nước chảy bề mặt.
- Đây là các giải pháp thân thiện môi trường, phù hợp với đô thị xanh và cảnh quan sinh thái.
4. Vỉ nhựa thoát nước – Giải pháp mới cho cảnh quan hiện đại
Cấu tạo và nguyên lý:
- Vỉ nhựa thoát nước (còn gọi là tấm thoát nước dạng ô lưới hoặc dạng tổ ong) được làm từ nhựa HDPE/PP, chịu lực cao, chống tia UV, có độ rỗng lớn (tới 90%).
- Được lắp đặt bên dưới lớp cỏ, gạch lát hoặc sỏi nhằm hỗ trợ thoát nước nhanh, phân tán áp lực nước mưa và bảo vệ lớp đất nền.
Ưu điểm nổi bật:
- Thoát nước nhanh, tránh ứ đọng nước trên bề mặt.
- Tạo lớp đệm bảo vệ đất, tránh xói mòn, nhất là ở vùng có địa hình dốc.
- Ứng dụng được dưới bãi cỏ, sân vườn, lối đi bộ, sân thượng xanh…
- Lắp đặt dễ dàng, linh hoạt, phù hợp cả với công trình dân dụng và thương mại.
5. Giếng thấm và bể chứa ngầm
- Giếng thấm: đào sâu xuống lòng đất để nước mưa có thể thấm dần vào tầng đất thấm được.
- Bể chứa ngầm: tích trữ nước mưa để tái sử dụng cho tưới tiêu hoặc vệ sinh.
- Giải pháp phù hợp với khu đô thị, công viên, sân golf hoặc biệt thự có diện tích lớn.
6. Trồng cây chắn nước và kiểm soát xói mòn
- Trồng cỏ, cây bụi hoặc cây thân cỏ có khả năng bám rễ chắc chắn giúp giữ đất, hạn chế dòng chảy mặt và xói mòn.
- Tận dụng cây xanh để vừa làm đẹp cảnh quan vừa là “lá chắn sinh học” chống ngập lụt.
Một hệ thống thoát nước cảnh quan hiệu quả cần kết hợp nhiều giải pháp, tùy theo địa hình, khí hậu, chức năng sử dụng và ngân sách đầu tư. Trong đó, vỉ nhựa thoát nước nổi bật như một công nghệ mới mang lại hiệu quả cao, dễ lắp đặt, tiết kiệm chi phí và thân thiện môi trường – một lựa chọn lý tưởng cho cảnh quan đô thị hiện đại.
